The SAAF Forum

Typo for SMOKE Markers, used for FAC and Targeting.

Met Bosbok en Ratel
Operasie Protea teen Swapo in Angola het oor etlike dae gestrek, van 24 Augustus tot 3 September 1981. Verskeie teikens is aangeval. Sommige gelyktydig. In die loop daarvan het een Lugmagman, ‘n lid van die Staande Mag en twee dienspligtiges die Honoris Crux verwerf.

Kapt. Daniel Jacob (Danie) Laubscber (31) is die seun van mnr. en mev. Gert Laubscher van Hartbeesfontein. Hy is getroud met Susan van Zyl en hulle het een seuntjie, Jaco. Op 24 Augustus 1981 het hy ‘n taak verrig waarvoor sy ligte en stadige Bosbok nie bedoel is nie. Die sukses wat hy behaal het, het nie slegs lewensverlies aan eie kant voorkom nie, maar grootliks daartoe bygedra dat `n Swapobasis vernietig is.

Dit het gebeur gedurende die eerste dag se aanval op ‘n basis by Xangongo, noordwes van Ngiva, aan die Kunenerivier.

Die Bosbok is ‘n ligte skroefaangedrewe vliegtuig met twee sitplekke agtermekaar en spesiaal ontwerp en gebou vir slagveldverkenning. Hy is stadig, met ‘n minimum snelheid van 40 myl per uur en ‘n maksimum van 120 op ‘n gelyk vlug, maar hy het die voordeel dat hy van ‘n baie kort aanloopbaan af kan opereer — enige gelyk stuk grond is goed genoeg. Hy kan ‘n hoogte van 20 000 voet haal, maar opereer normaalweg baie laer.

“Jy beweeg met jou Bosbok saam met die grondtroepe,” sê Danie. “Jy’s nooit voor hulle nie, want dan is jy oor die teikengebied. Soos wat die troepe vorentoe skuif, beweeg jy saam en jy beheer eintlik die opmars en die geveg uit die lug uit. Ek het ‘n artillerie-offisier, kapt. Tinus van Rensburg, op die agterste sitplek gehad, en hy het die teikeninformasie aan die manne by die kanonne gegee. Hy moet kyk waar die skote val en korreksies na die teiken toe gee indien nodig. As vlieënier moes ek verskeie take verrig. Terselfdertyd het ek verkenning gedoen deur te bepaal waar die vyandelike vuur vandaan kom en, veral, waar die lugafweer is. Dan het ek ook voorste lugbeheer vir die Mirages gedoen deur die lugafweerstellings met rookvuurpyle vir hulle te merk.”

Daardie dag met die aanval op Xangongo het die grondtroepe uit verskillende groepe bestaan, elk met sy eie Bosbok. Danie se groep moes van die suide af na die aanloopbaan opruk. Om dit te doen, moes hulle met hulle Ratels ‘n opge­ boude pad oorsteek wat noord-suid uit Xangongo loop.

“Die aanloopbaan het dáár gelê, en hiersó was die pad, met die Ratels op hierdie punt. Hulle moet oor die pad, maar sodra hulle opklim — die pad was hoog opgebou — dan is daar ‘n 23 mm-lugafweerkanon wat van die aanloopbaan se kant af op hulle skiet, so van 500 meter af. Die Ratels kon nie óm gaan nie, want dan sou hulle deurmekaar raak met een van ons ander groepe. Hulle is toe deur die 23’s daar vasgepen.”

“Toe’t ons eers probeer om met kanonne die teiken uit te haal, maar dis ‘n bietjie moeilik om met ‘n kanon so ‘n klein teiken raak te skiet. Dit vat redelik tyd, jy weet, en ‘n bietjie geluk ook. Toe’t ons Mirages aangevra, en ek het die teiken met rookvuurpyle gemerk. Jy merk dit en verduidelik vir die ou waar die teiken van die rook af is, dat hy dit kan skiet.”

Die Mirages het gekom, geduik en geskiet, maar dit was mis. Danie het die teiken ‘n tweede keer gemerk, maar ook die tweede aanval was onsuksesvol, en toe raak sy brandstof op. In die teikengebied was ‘n sjona, waar die kanonne op­ gestel was, en daar het hy gaan sit om brandstof en ammunisie in te neem. Hy het opgestyg, na die gevegsone terug- gekeer en gevind dat die lugafweer steeds op die grondtroepe skiet. Sonder om verder tyd te verspil, het hy besluit om die lugafweer met sy eie 68 mm-vuurpyle aan te vat. Hy vertel:

“Toe’s ek weer in die lug en ons ouens was nog vas. Hulle kon steeds nie oor die pad gaan nie. Ek besluit toe om heelwat laer te duik, na omtrent 6 000 voet toe, om akkurater te kan skiet.”

“Vanuit die lug is so ‘n stelling maar ‘n vuurhoutjiekolletjie. Die sirkel - dis so ‘n sirkel met ‘n loopgraaf wat na die hoogkompleks toe loop - is maar soos die helfte van hierdie kamer, met die kanon wat dáár opgestel is, die 23 mm. Ek kon nie die kanon sien nie, maar net die flitse soos hulle op ons geskiet het.”

“Ek kan onthou ek het vir die ou, die artillerie-offisier, agter my gesê ‘Ons moet nou maar vashou, hier is ‘n klomp goed wat rondtrek.’ Ek kon die donker kol sien, of die gat waarvandaan hy geskiet het. Jy mik maar vir die gat as jy skiet, en toe’s dit toevallig raak.”

Na daardie raakskoot het die Ratels oor die pad gerol en teen laat namiddag was die aanloopbaan in bulle besit en die geveg om Xangongo verby.

Daardie nag het die manne met die Ratels in Xangongo geslaap, en dit bring ons by die verhaal van Johan Grove, Andries Helm en Gerrit Burgers.

Capt Danie Laubscher's Bosbok parked for refuelling on a shona (dry pan). Capt Laubscher was awarded the Honoris Crux during this operation. After several unsuccessful attempts to neutralise a particular anti-aircraft emplacement which was hampering the Army's advance, Capt Laubscher dived down low on the target to make sure it was effectively marked with his 68-mm smoke rockets. Despite being fired at by 23-mm anti-aircraft cannon, he actually wiped out the site with his own marker rockets. the photo above shows the destroyed anti-aircraft emplacement.)

Sometime during the dive I decided that I was probably as close as I would like to be and pulled the trigger. 1 x smoke rocket streaked to the target.

On reaching the specific site they found the gunner sitting in his chair with a 68mm hole through him where my smoke rocket hit.

Danie has written a very detailed account of this action, including providing photos, for my book.